Marktontwikkeling en expansie in het buurland? De Duits-Nederlandse Handelskamer (DNHK) doet veel meer dan dat. De juridische partners van de DNHK ondersteunen ook in geval van patstellingen of vastgelopen situaties. Daarmee is het DNHK Scheidsgerecht een bemiddelaar in conflicten tussen Duitse en Nederlandse bedrijven.
Wanneer het zinvol is om het DNHK Scheidsgerecht in te schakelen, wat de voordelen zijn ten opzichte van een gang naar de rechter en hoe bedrijven conflicten van tevoren kunnen voorkomen? Daarover spraken we met dr. Axel Hagedorn, voorzitter van het DNHK Scheidsgerecht.
U bent al meer dan tien jaar arbiter bij het DNHK Scheidsgerecht. Is er een bepaalde trigger die opvallend vaak conflicten veroorzaakt, of een bepaalde branche waarin geschillen relatief vaker voorkomen tussen Duitse en Nederlandse zakenpartners?
Dr. Axel Hagedorn: Geschillen komen voor in elke branche. Naar mijn ervaring is er geen specifieke bedrijfstak waarin juridische geschillen significant vaker voorkomen. Er is echter één zaak die me is bijgebleven en die exemplarisch is voor wat een scheidsgerecht kan bereiken. Deze zaak betrof een mislukte Duits-Nederlandse overname met wederzijdse schadeclaims en persoonlijke beschuldigingen. De partijen lagen zo ver uit elkaar dat een minnelijke schikking volstrekt kansloos leek. Een positief punt was, dat partijen een arbitrageclausule waren overeengekomen. De procedure kwam echter moeizaam op gang, omdat een van de partijen was uitgeweken naar een niet-Europees land, wat de communicatie en uitwisseling van documenten enorm bemoeilijkte. Toch vond er na anderhalf jaar een hoorzitting plaats waarbij beide partijen aanwezig waren. We konden ze beide ervan overtuigen dat hun respectievelijke juridische standpunten geen kans van slagen hadden. Na een bijeenkomst van slechts één dag slaagden we erin om de twee partijen in het geschil tot een minnelijke schikking te brengen en deze schikking meteen op schrift te stellen. Het bijzondere hieraan was niet alleen dat beide partijen tevreden waren met de overeenkomst, maar ook dat beide partijen het Scheidsgerecht vervolgens bedankten voor het goede verloop van de bijeenkomst en het bereikte resultaat. Dit was een soort eerbetoon van aanvankelijk ongelooflijk ruziënde partijen.
Hoe kwam het dat de twee bedrijven in eerste instantie zo met elkaar overhoop lagen?
Taal- en cultuurverschillen speelden een zeer grote rol in de procedure - en dat doen ze trouwens vaak. Juridische geschillen worden vaak veroorzaakt door onduidelijke contractuele formuleringen en niet uitgekomen verwachtingen, met of zonder basis en inhoud.
Kunt u ons iets meer vertellen over de taal- en cultuurverschillen die tot conflicten kunnen leiden?
De manier van onderhandelen is cultureel bepaald. Daardoor kunnen er misverstanden ontstaan. Nederlandse zakenpartners zijn bij onderhandelingen bijvoorbeeld geneigd om problematische punten voor later te bewaren. In tegenstelling tot de Duitse zakenpartner heeft de Nederlandse zakenpartner de neiging om te denken: "Het komt wel goed". Nederlandse zakenpartners staan erom bekend dat ze vaak nieuwe punten ("nakaarten") later in de onderhandelingen inbrengen.
In het Nederlandse recht heeft het beginsel van redelijkheid en billijkheid ook een veel ruimere betekenis dan het - ten onrechte veelal vergelijkbaar geachte - Duitse beginsel van goede trouw (Treu und Glauben) in het Duitse burgerlijk recht. Redelijkheid en billijkheid gelden overal, terwijl het Duitse beginsel van “goede trouw” een soort van “nood-anker” is om volstrekt onaanvaardbare uitkomsten te voorkomen.
En als laatste voorbeeld: Nederlanders richten zich bij onderhandelingen sterk op de persoon, omdat men ervan uitgaat dat als de relatie goed is, de onderhandelingen beter zullen verlopen. Bij Duitse gesprekspartners kan deze focus tot irritatie leiden, omdat Duitsers veelal de inhoud op de voorgrond stellen.
Bovendien worden in het bedrijfsleven onderhandelingen vaak gevoerd op commerciële basis zonder juristen. Pas achteraf worden juristen geacht te formuleren wat vooraf – vanuit juridisch perspectief - niet goed doordacht was. Als afspraken niet of te vaag in het contract zijn geformuleerd en er ruimte is voor interpretatie, wordt dit vaak in een geschil gebruikt. Het vooroordeel dat juristen onderhandelingen onnodig ingewikkeld maken is helaas wijdverbreid. De juristen moeten op een later moment punten op papier proberen te krijgen die tijdens de onderhandelingen niet voldoende zijn besproken. Dergelijke onduidelijke punten leiden later vaak tot een geschil. Vaak wordt hierbij vergeten dat formuleringen die voor de betrokken onderhandelingspartners met goede wil begrijpelijk zijn, later op precies dezelfde manier moeten worden geïnterpreteerd. Zelfs tussen de – bij het geschil betrokken partijen - in het geschil worden contracten achteraf altijd anders gelezen. En zo ontstaan er verharde fronten.
Wat is uw tip om conflicten op voorhand te vermijden?
Ik ben een groot voorstander van twee uitgangspunten. Ten eerste: schakel juristen in een vroeg stadium in, zodat je later niet hoeft te repareren wat voorkomen had kunnen worden. En ten tweede: formuleer contracten zo dat niet alleen juridisch onderlegde mensen de inhoud kunnen begrijpen. Vooral bij contracten naar buitenlands recht is de begrijpelijkheid hiervan belangrijk. Stel de contracten daarnaast bij voorkeur niet in het Engels op – deze zogenaamd neutrale middenweg blijkt vaak extra brandstof te zijn. Nog een tip: Neem een arbitrageclausule op. Dit bespaart kosten, is vertrouwelijk en meestal sneller.
Hoe lang zou het in het begin genoemde geschil bij een normale rechtbank hebben geduurd en hoe zou het anders zijn gelopen?
Alleen al in de eerste aanleg zou het minstens twee jaar hebben geduurd. De hele zaak, mogelijk over drie instanties, zou zeker vijf of meer jaar duren om tot een eindoordeel te komen. We zien de trend dat gerechtelijke procedures steeds duurder worden en dat veelal een partij tracht om de tijd te rekken en voor uitstel te zorgen. De gedachte hierachter is dat de tegenpartij hopelijk niet de lange adem of de financiële buffer heeft om door te blijven gaan. De meeste middelgrote bedrijven hebben echter geen uitpuilend geschillenfonds en willen ook niet in de (sociale) media verschijnen vanwege juridische geschillen. En het risico bestaat dat het geschil in de media terechtkomt: Want de onderhandelingen bij de rechtbank zijn openbaar en dus toegankelijk voor de pers - het DNHK Scheidsgerecht daarentegen is vertrouwelijk. Deze vertrouwelijkheid is een enorm belangrijke troef.
Zijn dit de belangrijkste voordelen van een scheidsgerecht?
Het feit dat beide partijen in het geschil vertrouwen hebben in het DNHK Scheidsgerecht is zeker belangrijk. Daarnaast komen de arbiters uit de ondernemersrechtelijke praktijk en wordt het geschil sneller, gemakkelijker en goedkoper beslecht. Eén zitting en het conflict kan binnen een jaar zijn opgelost, als er geen kostbare bewijsvoering nodig is. En in beroep gaan bij het DNHK Scheidsgerecht is niet mogelijk. Wat veel mensen niet weten is dat de toegang tot het scheidsgerecht ook met terugwerkende kracht kan worden afgesproken, bijvoorbeeld pas op het moment dat het geschil ontstaat.
Waarin onderscheidt het DNHK Scheidsgerecht zich?
Het DNHK Scheidsgerecht heeft een absolute meerwaarde. De arbiters beschikken niet alleen over kennis van beide rechtsgebieden, maar ook over de nodige taal- en culturele vaardigheden. Ze kunnen misverstanden die vaak in het Engels ontstaan uit de weg ruimen en begrijpen de animositeiten. Door de tweetaligheid, kunnen ze goed luisteren en op ooghoogte met de partijen praten, waardoor de partijen zich gehoord en begrepen voelen. Dat is een groot pluspunt en helpt om een conflict naar ieders tevredenheid op te lossen. Vooral voor middelgrote bedrijven is het DNHK Scheidsgericht een goede optie.
Infobox over Dr. Axel Hagedorn:
Dr. Axel Hagedorn was 35 jaar werkzaam als Duitse advocaat en 25 jaar als Nederlandse advocaat. Dr. Hagedorn was tien jaar voorzitter van de Duits-Nederlandse Vereniging van Advocaten en van 2014 tot 2017 hoogleraar Duits-Nederlandse rechtsbetrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is co-auteur van het standaardwerk " Niederländisches Wirtschaftsrecht ", uitgegeven door dfv Mediengruppe. Dr. Hagedorn heeft de opleiding tot mediator bij het Nederlands Mediation Instituut afgerond en is voorzitter van het DNHK Scheidsgerecht.
Interview: Janine Damm