Ook in de Duitse media domineerde berichtgeving over de politieke aardbeving in Nederland na de duidelijke overwinning van Geert Wilders – van nationale dagbladen en tv-programma’’s tot roddelbladen. Een greep uit de koppen: „Wilders-Schock“, „Wilders erschreckt Unternehmen.“ „Unbezahlbarer Wahnsinn – Mit Wilders droht eine Kehrtwende in der Klimapolitik.“ „Albtraum für alle Muslime“. „Rechtsruck in den Niederlanden.“ Maar ook: „Wilders Wahl sollte ein Warnsignal für Deutschland sein.“ En: „Notschrei der Bevölkerung“.
De Duitse berichtgeving is dit keer anders dan die bij vorige Nederlandse verkiezingsuitslagen. De media is niet alleen opvallend scherp en eenstemmig, ongeacht de redactionele richtlijnen, maar ook drie weken na de verkiezingen wordt de uitslag nog steeds besproken. Meestal neemt de belangstelling voor de verkiezingsuitslag na een aantal dagen af in Duitse en andere internationale media.
Zorgen bij Europese handelspartners
Deze keer is dat niet het geval. Duitsland en andere belangrijke Europese handelspartners vragen zich af of Nederland een betrouwbare partner blijft, na het vertrek van ministerpresident Rutte. De “Nexit” in het PVV-programma draagt niet bij aan het vertrouwen. De bezorgdheid over een ‘Nederland eerst’-strategie neemt in het buitenland juist toe. De New York Times vergeleek Wilders zelfs met Trump en dat is niet geruststellend voor onze huidige Europese bondgenoten. Zeker niet voor Duitsland, de belangrijkste handelspartner van Nederland.
De betekenis van ‘rechts’
Dat de verkiezingsuitslag in Duitsland het onderwerp is van een ongewoon verhit en langdurig debat, is niet alleen te wijten aan de cesuur na het einde van het tijdperk Rutte, maar vooral aan het verschil in betekenis van het woord ‘rechts’. In Nederland wordt met rechts voornamelijk conservatief bedoeld. In Duitsland wordt rechts, ook vanwege de geschiedenis, snel geassocieerd met rechtspopulisme. De angst daarvoor is terug te zien in de uitzonderlijke reactie van Duitse minister van Defensie, Boris Pistorius. Kort na de verkiezingen waarschuwde hij de Duitse media voor Wilders met de termen “te pro-Russisch, te pro-Kremlin, anti-Europees en sowieso een wolf in schaapskleren.” Voor een Duitse politicus buitengewoon duidelijke taal.
Alternative für Deutschland
Duitsland trekt dan ook parallellen tussen de PVV en de Duitse politieke partij AfD (Alternative für Deutschland). De AfD werd in 2013 opgericht als protestpartij tegen reddingsplannen voor de euro. Met het vertrek van het grootste deel van de oprichters, is de partij in de loop van tijd steeds verder geradicaliseerd en heeft zich ontwikkeld van een conservatief-liberale, eurosceptische beweging tot een nationaal-populistische partij met steeds meer extreemrechtse leden. De AfD staat onder toezicht van de Binnenlandse inlichtingsdienst vanwege de radicaal-rechtse uitspraken van de partijleiding. Individuele leden zoals AfD-leider in de deelstaat Thüringen, Björn Höcke, kunnen zelfs officieel als fascisten worden bestempeld, zo bepaalde een rechtbank.
Afstraffing van zittende regeringspartijen
Toch staat de AfD hoog in de peilingen. Zouden Duitsers nu naar de stembus gaan, zou deze partij na de CDU de grootste partij worden. De drie zittende regeringspartijen zouden duidelijk zwaker scoren – nog een parallel met de voormalige Nederlandse regeringscoalitie, waarin alle regeringspartijen tijdens de verkiezingen zijn afgestraft.
Geert Milders
Er zijn verschillen tussen de AfD en de PVV. De PVV is uit zich niet homofoob. Daarnaast heeft de AfD antisemitische tendensen, terwijl de PVV duidelijk pro-Israël is. En Geert Wilders heeft zich in de laatste weken van de verkiezingscampagne laten horen en zien als "Geert Milders": hij staat open tegenover nieuwe allianties en lijkt bereid om zijn eerdere focus op anti-islamitische standpunten op een laag pitje te zetten - een belangrijk verschil met de AfD.
Bezorgdheid als verbindende factor
Bezorgdheid over een mogelijke overwinning van de AfD en het streven om deze te voorkomen, lijkt momenteel het enige wat de Duitse regeringspartijen in de verkeerslichtcoalitie (naar de politieke kleuren van de SPD, de Groenen en de FDP) verbindt. En dat is nog een reden waarom Berlijn Nederland momenteel bijzonder nauwlettend in de gaten houdt. Want zoals de geschiedenis ons leert, deden vaker gebeurtenissen zich eerst in Nederland voor en vervolgens ook in Duitsland. De onuitgesproken vraag is: wat zou er gebeuren als de AfD de sterkste parlementaire fractie wordt bij de volgende verkiezingen?
De Duitse bevolking is namelijk steeds ontevredener over het Duitse migratiebeleid, er is een heftig debat gaande over noodzakelijke sociale uitkeringen (“werk moet weer lonen”) en ook in Duitsland hebben burgers steeds meer het gevoel dat ze niet gehoord worden in hun bezorgdheid. Veel parallellen met Nederland, waar frustratie en onzekerheid de belangrijke redenen waren voor stemgerechtigden om voor de PVV te kiezen.
Günter Gülker
Directeur Duits-Nederlandse Handelskamer
Günter Gülker is directeur van de Duits-Nederlandse Handelskamer (DNHK). De DNHK is de officiële vertegenwoordiging van het Duitse bedrijfsleven in Nederland en ondersteunt sinds 1905 Nederlandse en Duitse bedrijven bij hun activiteiten op de buurmarkt. Met meer dan 1.500 ledenbedrijven is DNHK het grootste Duits-Nederlandse zakennetwerk.