Al lang voordat hij CEO bij Gasunie werd, zat Han Fennema al in de energiewereld. Dat begon in Noord-Friesland waar hij als scholier het felbegeerde bijbaantje wist te bemachtigen om gasmeterstanden op te nemen. Na een studie informatica belandde hij uiteindelijk weer in de energiesector. Inmiddels staat de geboren en getogen Fries al acht jaar aan de top van Gasunie en werd hij dit jaar opnieuw benoemd voor de komende vier jaar. Wij spraken Han Fennema onder andere over de afgelopen jaren en over zijn plannen voor de komende periode – een tijd waarin energie het centrale thema is.
Meneer Fennema, u bent al sinds 2014 van voorzitter van de Raad van Bestuur bij Gasunie. Wat vond u het meest opmerkelijk in de afgelopen jaren?
Toen ik bij Gasunie in 2014 deze functie begon, werd gas al door velen afgeschreven. De overheid presenteerde een energieakkoord met afspraken over energiebesparing en meer duurzame energie. En je had de ‘van gas los’-beweging – het was toen al duidelijk dat het gebruik van aardgas langzaam zou gaan afnemen. Als gastransporteur bedenk je dan goed hoe je meegaat in deze trend. Ik begon dus bij een organisatie die als transportbedrijf van aardgas over het hoogtepunt van haar levenscyclus was en volop mee ging in de transitie naar een organisatie die zich richt op infrastructuur voor duurzame energie.
Grote veranderingen dus?
Ja, en deze gingen veel sneller dan wij dachten. Ik herinner me strategische sessies waarin we concludeerden dat energie uit warmte belangrijk wordt, net zoals het afvangen en opslaan van CO2. We dachten destijds dat we waterstof pas in 2030 in zouden kunnen zetten, maar met al deze onderwerpen zijn we nu al druk bezig. Ik had niet kunnen voorspellen dat dat zo snel zou gaan. Vooral in mijn sector is dit bijzonder.
Hoever zijn jullie nu met deze projecten?
Op het gebied van waterstof zijn we volop aan het ontwikkelen. We gaan bouwen aan het landelijk transportnetwerk voor waterstof en werken samen met andere bedrijven aan de ontwikkeling van waterstoffabrieken. Het waterstof transporteren we dan vanuit Rotterdam of de Eemshaven naar industrie in Nederland, maar ook naar het Duitse Ruhrgebied. Dit realiseren we in de komende vier jaar. Ook plannen we de CO2-opvang en -opslag van Nederlandse bedrijven in oude gasvelden op zee. Dat gaat hopelijk binnenkort plaatsvinden.
Er wordt veel ingezet op duurzame energie. Hoe zit dat met leveringszekerheid?
Leveringszekerheid is en blijft nummer één. Maar die leveringszekerheid zal wel steeds meer met duurzame energie gegarandeerd worden: we zien een verschuiving van grijze moleculen naar groene moleculen. De huidige situatie laat zien hoe ongelooflijk belangrijk de leveringszekerheid is en die krijgt dan ook al onze aandacht. Deze borgen we niet alleen voor Nederland, maar voor heel Noordwest-Europa. Dankzij de wens om meer zelfvoorzienend te zijn op het gebied van energie, verwachten we ook een versnelling van de energietransitie.
Maar we kunnen nog niet voor honderd procent over op duurzame energie. Hoe worden we toch minder afhankelijk van het buitenland?
De realiteit is dat veel fossiele brandstoffen in landen worden gewonnen waar we eigenlijk niet afhankelijk van willen zijn. De oplossing is diversifiëren – zorgen dat je niet van slechts een bron of land afhankelijk bent. Zo bouwen we als Gasunie samen met Duitsland een LNG-terminal bij het Duitse Brunsbüttel en is sinds september de LNG-terminal in de Eemshaven actief. Daarnaast hebben we ook in Rotterdam een terminal. Hierdoor kunnen we vloeibaar gas (LNG) inkopen en via zee naar Europa halen. Zo kunnen we de afhankelijkheid spreiden. Hetzelfde geldt voor de drijvende LNG-terminal in de Eemshaven. Je kunt deze installaties zien als een geopolitieke verzekering. Het mooie van waterstof is overigens dat het door veel meer landen geleverd kan worden – er zijn genoeg regio’s waar de zon volop schijnt, bijvoorbeeld Zuid-Amerika, Afrika, maar ook Zuid-Europa. Nog een reden om de energietransitie krachtig door te zetten.
Wat is de rol van Gasunie in de energietransitie?
Ik denk dat wij daar meerdere rollen in hebben. In eerste plaats zorgen wij voor de infrastructuur, dat is onze wettelijke taak voor aardgas. Daarnaast hebben wij ook een aantal niet of minder gereguleerde taken. Zo is er nog geen waterstofnetbeheerder aangewezen in Nederland. Als Gasunie hebben wij aangegeven daar alvast mee aan de slag te willen. Door de infrastructuur voor waterstof gereed te maken, kunnen wij bedrijven versneld in staat stellen om duurzame energie te gebruiken.
Daarnaast denken we na over hoe de energiesystemen van de toekomst eruit zien, op welke manier die zich kunnen ontwikkelen en welke beslissingen daarvoor genomen moeten worden. Dit doen we samen met bijvoorbeeld Tennet en regionale netbeheerders. Zo hebben we onlangs een studie uitgevoerd waaruit blijkt dat er voor elk scenario altijd een waterstofnetwerk en een verzwaring van het elektriciteitssysteem nodig zal zijn. Met die kennis kunnen we de overheid helpen om snel de nodige beslissingen te nemen.
Hoe doet Nederland het in de energietransitie?
Nederland heeft veel potentieel als het gaat om duurzame gassen en moleculen. We hebben goede havens (voor LNG en straks waterstof) en de juiste gasinfrastructuur die we kunnen hergebruiken voor waterstof. We hebben industrie en we zitten dichtbij de Noordzee waar grote windparken gebouwd worden. Daarnaast heeft Nederland veel lege gasvelden op zee die geschikt zijn om CO2 op te slaan.
Is er verschil in hoe Duitse en Nederlandse bedrijven naar de energietransitie kijken?
Ik denk dat we meer overeenkomsten hebben dan dat we van elkaar verschillen. Beide regeringen zijn ambitieus op gebied van milieu en klimaat. Dat hebben we gemeen en dat geeft bedrijven uit beide landen een push. Ik denk dat er wel kleine verschillen in de aanpak zijn. Ik heb het gevoel dat in Duitsland vooral naar de regering wordt gekeken voor ideeën en regelgeving. Vervolgens gaat men aan de slag om hieraan te voldoen en dan kan het ook heel snel gaan. In Nederland kun je beginnen voordat het wettelijk geregeld is – we vertrouwen er op dat het wel goed komt. Daarnaast wordt er in Nederland veel gepolderd, zoals bij de klimaattafels. Een halfjaar lang vrijdagmiddagsessies en dan komt daar iets uit waar iedereen zich in kan vinden. Een ander groot verschil is dat wanneer je kijkt naar Europa, Duitsland en Frankrijk een leidende functie hebben. In dat opzicht is Nederland afhankelijker van de omliggende landen.
Hoe zit dat met andere Europese landen?
Op het gebied van energietransitie zijn de ambities overal heel groot. Die worden nagejaagd door de Europese Commissie. De invulling kan echter meer coördinatie gebruiken. Een voorbeeld is dat Duitsland de kerncentrales afbouwt en Nederland ze juist wil bouwen. Of dat Nederland kolencentrales gaat sluiten en Polen de capaciteit ervan wil opvoeren. Je kunt proberen om als land bovenaan een duurzaamheidslijstje te komen, maar vanuit CO2-perspectief lost het op deze manier weinig op. Dat is een worsteling waarvan ik hoop dat we die snel gaan oplossen. Maar in de crisis rondom de Russische oorlog in Oekraïne zie je dat Europa zich verenigt. Ondanks de treurige aanleiding stemt me dat positief.
Bij wie ligt uiteindelijk de verantwoordelijkheid? Is dat de overheid, het bedrijfsleven of de consument?
De regering schept de kaders, bedrijven vullen deze in en consumenten dragen ook hun steentje bij. We moeten het samen doen. Als Gasunie zie ik het als onze taak om andere industrieën te helpen om versneld de transitie door te kunnen maken. Maar bij het bedrijfsleven zit ongelofelijk veel kennis, dat geldt voor zowel Nederland als Duitsland. Ondernemers moeten verantwoordelijkheid nemen en over de winst- en verliesrekening heen stappen. Dat is natuurlijk makkelijker gezegd als staatsbedrijf dan als particulier bedrijf. Maar wij moeten het allemaal samen doen.
Welke rol hebben wij als Europa?
Europa is rijk en ontwikkeld. De westerse wereld heeft in het verleden de meeste CO2 in de lucht geëmitteerd. Daarom ligt ook bij ons de verantwoordelijkheid om te investeren in nieuwe technieken, zodat we duurzame energie ontwikkelen waar ook de rest van de wereld van profiteert.
Related News
